Członkowie zarządu spółki ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Mogą jednak uwolnić się od tej odpowiedzialności jeśli złożoną wniosek o upadłość spółki we właściwym czasie. Jeśli członkowie zarządu nie wypełnią obowiązku złożenia wniosku o upadłość spółki, mogą ponieść z tego tytułu dotkliwe konsekwencje. Odpowiedzialność za niezłożenie wniosku o upadłość spółki może zarówno polegać na odpowiedzialności za długi samej spółki ale także może wywołać konsekwencje karnoprawne. Reguły te są często ostatnią możliwością do odzyskania pieniędzy przez wierzycieli spółki z jednej strony, a z drugiej strony dużym zaskoczeniem dla członków zarządu, że mogą ich spotkać tak duże konsekwencje za błędy z przeszłości.
Spis treści:
Kiedy złożyć wniosek o upadłość spółki?
Podstawowym pytaniem członków zarządu jest to kiedy złożyć wniosek o upadłość spółki? Z ich perspektywy złożenie wniosku we właściwym czasie stanowi zabezpieczenie przed odpowiedzialnością za długi spółki oraz stanowi właściwą realizację obowiązków prawnych. Trzeba pamiętać, że przepisy nakładają na członków zarządu obowiązek stałego monitorowania sytuacji finansowej spółki i w przypadku gdy spółka staje się niewypłacalna, obowiązek złożenia wniosku o upadłość spółki.
W stosunku do spółki wniosek o upadłość powinien być złożony jeśli spółka utraciła zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych – czyli wtedy gdy zgodnie z przepisami prawa spółka jest niewypłacalna. Mówi o tym art. 11 ustawy prawo upadłościowe.
Temat niewypłacalności spółki jest jednak skomplikowany i można do niego podchodzić na wiele sposobów. Warto w tym zakresie zapoznać się z naszym artykułem, który odpowiada na pytanie kiedy spółka jest niewypłacalna. Dostępny jest on tutaj: https://likwidacjaspolki.com/kiedy-spolka-z-o-o-jest-niewyplacalna/.
Co warte podkreślenia, obowiązkiem zarządu jest samo złożenie wniosku o upadłość, a to czy postępowanie upadłościowe będzie prowadzone, czy nie – jest z ich perspektywy właściwie drugorzędne.
Jeśli spółka jest niewypłacalna, zarząd ma 30 dni na złożenie wniosku o upadłość. Wynika to z art. 21 ust 1 ustawy prawo upadłościowe. Zgodnie z nim: Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Wcelowanie się w ten termin wcale nie jest proste, niemniej nawet jak ten termin został przekroczony warto rozważyć złożenie wniosku o upadłość.
Złożenie wniosku o upadłość rozpoczyna pierwszy z dwóch etapów szeroko pojętego postępowania upadłościowego. Etap ten polega na ustaleniu, czy spółka jest niewypłacalna, a jeśli tak czy jest sens prowadzenia postępowania upadłościowego. Przepisy mówią o tym, że jeśli ustali, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.
Uwaga na zwrot wniosku o upadłość spółki
Jeśli wniosek o upadłość spółki został złożony, przypilnuj jednak jego dalszych losów. Sądy bywają czepialskie, a postępowanie upadłościowe nie jest proste i intuicyjne. Często jest sytuacja taka, że badając wniosek o upadłość sąd doszuka się pewnych braków lub błędów. W takiej sytuacji Sąd ma obowiązek wezwania do uzupełnienia braków, wyznaczając na to termin 7 dni – pod rygorem zwrotu wniosku. Jeśli nie dopełnisz tego obowiązku, sąd wyda postanowienie o zwrocie wniosku o upadłość spółki
Zwrot przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z powodu jest równoznaczny z brakiem takiego wniosku. Czyli sytuacją w której nigdy byś takiego wniosku nie złożył. W tej sytuacji zwolnienie członka zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki zależy od wykazania, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy, a to jest już dużo, dużo trudniejsze. Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku o sygnaturze I UK 349/06.
Jeśli zatem złożyłeś wniosek o upadłość, warto dopilnować żeby ten wniosek został przez sąd przyjęty do rozpoznania. To co się z nim stanie, tj. czy sąd zarządzi upadłość spółki czy też oddali wniosek o upadłość (np. w wyniku tego, że upadła spółka nie majątku pozwalającego na prowadzenie upadłości) ma dla zarządu drugorzędne znaczenie. Ważne jest tylko to, żeby wniosek został złożony we „właściwym czasie”.
Ile kosztuje złożenie wniosku o upadłość spółki i samo postępowanie upadłościowe?
Złożenie wniosku o upadłość spółki nie należy do najtańszych. Sam wniosek o upadłość spółki podlega opłacie 1.000 zł. Do tego wraz z wnioskiem należy przedstawić dowód wpłaty zaliczki na postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Jej wysokość w roku 2024 wynosi 7.462,25 złotych (kwota ta co roku się zmienia). Doliczając do tego koszty pracy księgowego i kancelarii prawnej, wniosek o upadłość jest sporym wydatkiem. Warto go jednak rozważyć, bo złożenie wniosku pozwala na uniknięcie odpowiedzialności za długi spółki oraz innych przykrych konsekwencji.
To jednak nie cały obraz kosztów postępowania upadłościowego. Wyżej wskazane koszty związane są ze skutecznym złożeniem wniosku o upadłość i postepowaniem w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Nie obejmują one kosztów drugiego etapu, czyli właściwego postępowania upadłościowego. Złożenie wniosku o upadłość może doprowadzić do wszczęcia postępowania upadłościowego ale nie musi. Właściwe postępowanie upadłościowe będzie prowadzone tylko w sytuacji gdy spółka posiada majątek pozwalający na pokrycie kosztów samego postępowania upadłościowego.
Jak wskazują sądy w postanowieniach o oddaleniu wniosku o upadłość, łączne koszty nawet niewielkiego i nieskomplikowanego pod względem faktycznym i prawnym postępowania upadłościowego przekraczają kwotę 60.000 zł. Najistotniejszymi składnikami kosztów są wydatki związane z wynagrodzeniem osób zatrudnionych przez syndyka (np. do prowadzenia księgowości, obsługi prawnej), wydatki związane z wynajęciem biura, koszty ogłoszeń, koszty oszacowania majątku upadłego, podatki i opłaty, wynagrodzenie syndyka. Zwrócić przy tym należy uwagę, iż nawet najkrótsze postępowania (od momentu ogłoszenia upadłości do dnia stwierdzenia zakończenia postępowania) zazwyczaj trwa dłużej niż 12 miesięcy. Mowa tutaj o samych kosztach zasadniczego postepowania upadłościowego, a nie o spłatach wierzycieli spółki.
Wniosek z tego jest taki, że żeby (skutecznie) upaść spółka musi mieć środki na to. Jak jednak wspominaliśmy powyżej, samo złożenie wniosku o upadłość spółki jest najistotniejsze z perspektywy zarządu i jego odpowiedzialności za długi spółki. Warto zatem rozważyć dokapitalizowanie spółki celem skutecznego złożenia wniosku o upadłość, po to żeby uniknąć konsekwencji.
Czy muszę składać wniosek o upadłość jak spółka nie ma pieniędzy?
Istotnym zagadnieniem jest też to, czy w każdej sytuacji trzeba złożyć wniosek o upadłość? Skoro już wiemy, że spółka aby upaść musi mieć około 70.000,00 złotych, to jeśli tych środków nie ma – może nie trzeba składać wniosku o upadłość?
Niestety taka postawa nie jest prawidłowa i nie doprowadzi do uniknięcia odpowiedzialności przez członków zarządu. Rozstrzygnął to swojego czasu Sąd Najwyższy i w wyroku w sprawie III CZP 66/96 wskazał, że obowiązek złożenia wniosku o upadłość jest aktualny także wówczas, gdy jest oczywistym, że majątek dłużnika nie wystarczy na zaspokojenie wierzycieli (np. wskutek zniszczenia nieubezpieczonego majątku dłużnika w wyniku siły wyższej). Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest aktualny także wtedy, gdy majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.
Przebieg postępowania upadłościowego
Postępowanie upadłościowe składa się z dwóch najważniejszych faz.
Pierwsza faza postepowania upadłościowego rozpoczyna się wraz ze złożeniem wniosku o upadłość. W ramach tego etapu sąd bada w pierwszej kolejności czy wniosek został złożony prawidłowo i czy można nadać mu bieg. Jeśli wszystko z wnioskiem o upadłość jest dobrze, pojawi się ogłoszenie o złożeniu wniosku o upadłość spółki, często zostanie powołany Tymczasowy Nadzorca Sądowy, który będzie badał to w jakiej faktycznej sytuacji jest spółka. Sąd będzie ustalał w ten sposób czy spółka jest niewypłacalna i czy warto prowadzić postepowanie upadłościowe w stosunku co do tej spółki.
Ostatecznie Tymczasowy Nadzorca Sądowy złoży sprawozdanie, które będzie podstawą dla sądu czy ogłaszać upadłość w stosunku do spółki, czy nie ma to sensu. Ten etap postepowania upadłościowego ma kluczowe znaczenia dla członków zarządu spółki.
Druga faza postepowania upadłościowego rozpoczyna się z decyzja sądu o ogłoszeniu upadłości spółki. Wówczas w spółce pojawiają się tacy nowi „aktorzy” jak syndyk, sędzia komisarz, sąd upadłościowy. Prowadzone jest wtedy cała machina upadłościowa, która z całą pewnością nie będzie krótka.
Odpowiedzialność za niezłożenie w terminie wniosku o upadłość spółki
Jeśli zarząd nie złoży wniosku o upadłość, może ponieść konsekwencje takiego zaniechania. Przepisy prawa są tutaj surowe i niezłożenie wniosku o upadłość spółki rodzi spore konsekwencje.
Po pierwsze może to być odpowiedzialność cywilna za długi spółki na podstawie art. 299 ksh. Jest to cywilna odpowiedzialność zarządu spółki obejmująca odpowiedzialność za wszystkie długi spółki. Zarząd może jej uniknąć przede wszystkim wtedy gdy udowodni, że złożono wniosek o upadłość spółki w terminie. Warto też dodać, że nie musi to być jedyny przepis o odpowiedzialności zarządu. Sama ustawa prawo upadłościowe zawiera także przepisy wprowadzające odpowiedzialność zarządu za długi spółki.
Po drugie może to być odpowiedzialność podatkowa członków zarządu spółki z o.o. i spółki akcyjnej za zaległości podatkowe spółki kapitałowej zgodnie z art. 116 § 1 Ordynacji Podatkowej. Tutaj reguły uniknięcia odpowiedzialności są jeszcze bardziej surowe niż w przypadku art. 299 ksh.
Po trzecie może to być odpowiedzialność osób trzecich z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zgodnie z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Po czwarte, może to być odpowiedzialność karnoprawna. Zgodnie z art. 586 KSH kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku
Po piątek, może to być odpowiedzialność polegająca na zakazie prowadzenia działalności gospodarczej. Przepisy prawa upadłościowego stwarzają możliwość orzeczenia wobec przedsiębiorcy zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki, fundacji czy spółdzielni oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej lub innych formach o ile nie złożył w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.
Jak sprawdzić czy zarząd złożył wniosek o upadłość spółki?
Informacje o złożeniu wniosku o upadłość spółki aktualnie są dostępne dość powszechnie. Wystarczy wejść na stronę internetową Krajowego Rejestru Zadłużonych dostępnego pod tym linkiem: https://krz.ms.gov.pl/.
Tam znajduje się wyszukiwarka podmiotów i przeglądanie postępowań oraz tablica obwieszczeń w postępowaniach upadłościowych. Tam wystarczy wpisać numer KRS spółki lub NIP i dowiemy się, czy zarząd dopełnił swojego obowiązku złożenia wniosku o upadłość spółki.
Jeśli tego nie zrobił, pozwanie zarządu może być jedyną drogą do odzyskania pieniędzy, które powinny być zapłacone przez spółkę. Zaniedbanie w tym zakresie stawia zarząd w złej sytuacji, ale nie beznadziejnej. Sposobów na uniknięcie odpowiedzialności może być wiele, a zebraliśmy je tutaj: https://likwidacjaspolki.com/w-jaki-sposob-czlonek-zarzadu-moze-uniknac-odpowiedzialnosci-za-dlugi-spolki-na-podstawie-art-299-ksh/.
Podsumowanie: upadłość spółki
Podsumowując ten temat, złożenie wniosku o upadłość spółki może być dla zarządu tarczą zabezpieczającą przed odpowiedzialnością za długi spółki. Ochrona ta może być lepsza lub gorsza, w zależności od tego kiedy wniosek o upadłość został złożony. Wysłanie wniosku o upadłość do sądu jest tez realizacją obowiązków prawnych, których naruszenie może skutkować wszczęciem postepowania karnego. Będąc w roli prezesa lub członka zarządu trzeba zatem zadbać o swój interes i spróbować ten obowiązek wypełnić.
Z drugiej strony niezłożenie wniosku o upadłość jest szansą dla wierzycieli spółki w zakresie odzyskania pieniędzy – nie od spółki, a właśnie od członka zarządu, który ponosi odpowiedzialność za długi spółki.
Kancelaria Adwokacka Krzysztofa Lamparskiego specjalizuje się w postępowaniach gospodarczych, pomaga złożyć wniosek o upadłość ale także w odzyskaniu środków i windykacji od członków zarządu. W razie potrzeby, zapraszamy do kontaktu.
