zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci jej wspólnika
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zgodnie ze swoją specyfiką, mają oddzielać wspólników od samej spółki. Wspólnik i spółka to dwa odrębne byty, mające pozostawać względem siebie w pewien sposób niezależne. Dlatego zasadą jest, że śmierć wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie wpływa w żaden sposób na jej byt prawny. Oznacza to, że spółka trwa dalej, a udziały zmarłego wspólnika wchodzą w skład spadku i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych.
Udziały w spółce z o. o. jako składnik spadku. Dziedziczenie udziałów.
Zgodnie z ogólnymi zasadami udziały w spółce z o. o., jako prawa majątkowe przysługujące zmarłemu wspólnikowi, wchodzą w skład spadku i podlegają dziedziczeniu testamentowemu lub ustawowemu. Spadkobiercy nie muszą w tym wypadku składać żadnego oświadczenia o przystąpieniu do spółki, czy o objęciu udziałów – z mocy samego prawa stają się oni wspólnikami z chwilą śmierci spadkodawcy. Wynika to z przepisów prawa, zatem jeśli nic innego nie określono w umowie spółki wystąpi właśnie ten scenariusz.
W niektórych sytuacjach problemem może być ustalenie właściwego kręgu spadkobierców, czyli nowych udziałowców. O ile bowiem akt zgonu wspólnika stanowi dowód na to, że udział przeszedł na inne osoby to nie wiadomo jeszcze na kogo. To wynikać będzie dopiero z postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Dla spółki rozstrzygające znaczenie powinno mieć zatem postanowienie stwierdzające nabycie spadku po zmarłym wspólniku, w którym wskazane zostanie kto oraz w jakich proporcjach dziedziczy po tym wspólniku.
Pomiędzy śmiercią wspólnika, a przedstawieniem przez spadkobierców dokumentu poświadczającego prawo dziedziczenia, występuje okres w którym w pewien sposób zawieszona jest możliwość realizacji prawa i obowiązki wynikających z udziałów zmarłego wspólnika. Taka sytuacja może być trudna zarówno dla spółki jak i spadkobierców.
Warto też mieć świadomość, że nawet jeśli krąg spadkobierców oraz udziały w spadku po zmarłym wspólniku są znane, to nie oznacza to automatycznego podziału udziałów pomiędzy spadkobiercami. Dając przykład – w przypadku gdy zmarły wspólnik miał 20 udziałów w spółce, zostawił dwóch spadkobierców, a każdy z niech dziedziczy w udziale po ½, to nie jest tak, że każdy ze spadkobierców staje się automatycznie właścicielem 10 udziałów. Wszystkie udziały zmarłego wspólnika pozostają współwłasnością obu spadkobierców, co oznacza że każdy z nich ma prawo do połowy każdego jednego odziedziczonego udziału. Pozostają oni łącznie współuprawnionymi do tych udziałów. Jednocześnie, zgodnie z art. 184 § 1 KSH, współuprawnieni z udziałów powinni wykonywać swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela. Przedstawicielem spadkobierców może być zarówno jeden ze współuprawnionych, ale też inna osoba trzecia.
Wyłączenie i ograniczenie dziedziczenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Od zasady dziedziczenia udziałów przepisy prawa przewidują wyjątki, z których można skorzystać projektując umowę spółki. Trzeba tu wskazać na art. 183 § 1 KSH zgodnie z którym umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. W tym przypadku umowa spółki powinna także koniecznie regulować warunki spłaty spadkobierców – i to pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia.
Ograniczenie wstąpienia spadkobierców będzie polegało na określeniu kryteriów, jakimi muszą się wykazać następcy zmarłego wspólnika. Może to polegać na wskazaniu minimalnego wieku, wykształcenia, doświadczenia zawodowego. Może to także polegać na wskazaniu, że do spółki nie mogą wstąpić osoby posiadające udziały w konkurencyjnych wobec spółki podmiotach. Osoby, które te warunki spełnią będą mogły wstąpić do spółki w miejsce zmarłego wspólnika, a inne nie. Innym sposobem ograniczenia dziedziczenia jest wskazanie, że udziały zmarłego wspólnika nie mogą podlegać podziałowi pomiędzy spadkobierców, ale wszystkie muszą przypaść jednemu z nich. Zapis taki ochroni przed rozdrobnieniem struktury właścicielskiej w spółce.
Wyłączenie dziedziczenia polega natomiast na całkowitym zablokowaniu możliwości dziedziczenia udziałów. Wówczas udziały nie wchodzą w skład masy spadkowej, a w miejsce tego spadkobiercom przysługuje wierzytelność o ich spłatę. Warunki spłaty muszą być określone w umowie, a same udziały zmarłego wspólnika takie po prostu wygasają wraz z jego śmiercią. To jedyna opcja, bo nieskuteczny byłby zapis umowy spółki stanowiący, że z chwilą śmierci wspólnika jego udziały przechodzą na inną osobę, np. pozostałych wspólników. Zabraniają tego przepisy prawa.
zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci
Śmierć wspólnika sp. z o. o. jako przyczyna rozwiązania spółki
W umowie spółki z o. o. można określić, że śmierć wspólnika powoduje rozwiązanie spółki i rozpoczęcie jej likwidacji. Zgodnie z art. 270 pkt 1 KSH rozwiązanie spółki powodują okoliczności przewidziane w umowie spółki, a taką okolicznością może być śmierć wspólnika –któregokolwiek lub konkretnie określonego (np. kluczowego).
Do rozwiązania spółki dojdzie także wtedy, gdy dojdzie do śmierci jedynego wspólnika spółki z o.o., a w akcie założycielskim spółki wyłączono możliwość wstąpienia spadkobierców. W takim przypadku spółka staje się ”niczyja”.
zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci
Dziedziczenie spółki z o. o. Przepisy, a praktyka
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością były docelowo projektowane dla średnich biznesów, rozpędzonych i działających, zatrudniających pracowników i posiadających majątek, zarządzanych niezależnie od właścicieli. W takim przypadku rzeczywiście zasada ochrony stałości składu nie ma dużego znaczenia, bo firmy tego typu powinny być gotowe na kontynuowanie działalności także w przypadku śmierci wspólnika. Sytuacja prawna w Polsce, w szczególności jeśli chodzi o kwestie bezpieczeństwa prowadzonego biznesu oraz kwestie podatkowe, spowodowały jednak że spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są wykorzystywane przez biznes prowadzony w mikro- lub małej skali, mocno powiązany z osobą wspólnika (często pełniącego funkcję zarządu).
Dla takich firm śmierć wspólnika oznacza praktycznie koniec spółki i jej działalności – dlatego w takich przypadkach warto pomyśleć o rozwiązaniach prawnych, które uregulują sytuację spółki z o. o. na wypadek śmierci wspólnika.
zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci
Śmierć wspólnika w spółce osobowej
Na koniec warto dodać, że zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku spółek osobowych. W tym przypadku zgodnie z art. 58 KSH śmierć wspólnika jest jedną z przesłanek rozwiązujących spółkę, rozpoczynających jej likwidację i prowadzącą do wykreślenia spółki z KRS. To zasada wynikająca z przepisów prawa, które jednak równocześnie stwarzają mechanizmy obronne przed rozwiązaniem spółki. Artykuł 64 KSH pozwala na to, by spółka jawna trwa nadal pomimo śmierci jej wspólnika, jeżeli wynika to z umowy spółki lub jeżeli pozostali wspólnicy tak postanowią. Artykuł 60 KSH zezwala natomiast na takie ukształtowanie umowy spółki, by w razie śmierci jednego ze wspólników, spółka istniała nadal z jego spadkobiercami, którzy wstąpią w miejsce zmarłego.
