zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci jej wspólnika
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zgodnie ze swoją specyfiką, mają oddzielać wspólników od samej spółki. Wspólnik i spółka to dwa odrębne byty, mające pozostawać względem siebie w pewien sposób niezależne. Dlatego zasadą jest, że śmierć wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie wpływa w żaden sposób na jej byt prawny. Oznacza to, że spółka trwa, a udziały zmarłego wspólnika wchodzą w skład spadku i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych.
Spis treści:
Udziały w spółce z o. o. jako składnik spadku. Dziedziczenie udziałów.
Zgodnie z ogólnymi zasadami udziały w spółce z o.o., jako prawa majątkowe przysługujące zmarłemu wspólnikowi, wchodzą w skład spadku i podlegają dziedziczeniu testamentowemu lub ustawowemu. Spadkobiercy nie muszą w tym wypadku składać żadnego oświadczenia o przystąpieniu do spółki, czy o objęciu udziałów – z mocy samego prawa stają się oni wspólnikami z chwilą śmierci spadkodawcy. Wynika to z przepisów prawa, zatem jeśli nic innego nie określono w umowie spółki, to wystąpi właśnie ten scenariusz.
W niektórych sytuacjach problemem może być ustalenie właściwego kręgu spadkobierców, czyli nowych udziałowców. O ile bowiem akt zgonu wspólnika stanowi dowód na to, że udział przeszedł na inne osoby, to nie wiadomo jeszcze na kogo. To wynikać będzie dopiero z postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Dla spółki rozstrzygające znaczenie powinno mieć zatem postanowienie stwierdzające nabycie spadku po zmarłym wspólniku, w którym wskazane zostanie kto oraz w jakich proporcjach dziedziczy po tym wspólniku.
Pomiędzy śmiercią wspólnika, a przedstawieniem przez spadkobierców dokumentu poświadczającego prawo dziedziczenia, występuje okres, w którym w pewien sposób zawieszona jest możliwość realizacji prawa i obowiązków wynikających z udziałów zmarłego wspólnika. Taka sytuacja może być trudna zarówno dla spółki, jak i spadkobierców.
Warto też mieć świadomość, że nawet jeśli krąg spadkobierców oraz udziały w spadku po zmarłym wspólniku są znane, to nie oznacza to automatycznego podziału udziałów pomiędzy spadkobiercami. Dając przykład – w przypadku gdy zmarły wspólnik miał 20 udziałów w spółce, zostawił dwóch spadkobierców, a każdy z nich dziedziczy w udziale po ½, to nie jest tak, że każdy ze spadkobierców staje się automatycznie właścicielem 10 udziałów. Wszystkie udziały zmarłego wspólnika pozostają współwłasnością obu spadkobierców, co oznacza, że każdy z nich ma prawo do połowy każdego odziedziczonego udziału. Pozostają oni łącznie współuprawnionymi do tych udziałów. Jednocześnie, zgodnie z art. 184 § 1 KSH, współuprawnieni z udziałów powinni wykonywać swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela. Przedstawicielem spadkobierców może być zarówno jeden ze współuprawnionych, ale też inna osoba trzecia.
Wyłączenie i ograniczenie dziedziczenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Od zasady dziedziczenia udziałów przepisy prawa przewidują wyjątki, z których można skorzystać projektując umowę spółki. Trzeba tu wskazać na art. 183 § 1 KSH, zgodnie z którym umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. W tym przypadku umowa spółki powinna także koniecznie regulować warunki spłaty spadkobierców – i to pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia.
Ograniczenie wstąpienia spadkobierców będzie polegało na określeniu kryteriów, jakimi muszą się wykazać następcy zmarłego wspólnika. Może to polegać na wskazaniu minimalnego wieku, wykształcenia i doświadczenia zawodowego. Może to także polegać na wskazaniu, że do spółki nie mogą wstąpić osoby posiadające udziały w konkurencyjnych wobec spółki podmiotach. Osoby, które te warunki spełnią, będą mogły wstąpić do spółki w miejsce zmarłego wspólnika. Innym sposobem ograniczenia dziedziczenia jest wskazanie, że udziały zmarłego wspólnika nie mogą podlegać podziałowi pomiędzy spadkobierców, ale wszystkie muszą przypaść jednemu z nich. Zapis taki ochroni przed rozdrobnieniem struktury właścicielskiej w spółce.
Wyłączenie dziedziczenia polega natomiast na całkowitym zablokowaniu możliwości dziedziczenia udziałów. Wówczas udziały nie wchodzą w skład masy spadkowej, a w miejsce tego spadkobiercom przysługuje wierzytelność o ich spłatę. Warunki spłaty muszą być określone w umowie, a same udziały zmarłego wspólnika wygasają wraz z jego śmiercią. To jedyna opcja, bo nieskuteczny byłby zapis umowy spółki stanowiący, że z chwilą śmierci wspólnika jego udziały przechodzą na inną osobę, np. pozostałych wspólników. Zabraniają tego przepisu prawa.
zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci
Śmierć wspólnika sp. z o. o. jako przyczyna rozwiązania spółki
W umowie spółki z o.o. można określić, że śmierć wspólnika powoduje rozwiązanie spółki i rozpoczęcie jej likwidacji. Zgodnie z art. 270 pkt 1 KSH rozwiązanie spółki powodują okoliczności przewidziane w umowie spółki, a taką okolicznością może być śmierć wspólnika – któregokolwiek lub konkretnie określonego (np. kluczowego).
Do rozwiązania spółki dojdzie także wtedy, gdy dojdzie do śmierci jedynego wspólnika spółki z o.o., a w akcie założycielskim spółki wyłączono możliwość wstąpienia spadkobierców. W takim przypadku spółka staje się ”niczyja”.
zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci
Dziedziczenie spółki z o. o. Przepisy, a praktyka
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością były docelowo projektowane dla średnich biznesów, rozpędzonych i działających, zatrudniających pracowników i posiadających majątek, zarządzanych niezależnie od właścicieli. W takim przypadku rzeczywiście zasada ochrony stałości składu nie ma dużego znaczenia, bo firmy tego typu powinny być gotowe na kontynuowanie działalności także w przypadku śmierci wspólnika. Sytuacja prawna w Polsce, w szczególności, jeśli chodzi o kwestie bezpieczeństwa prowadzonego biznesu oraz kwestie podatkowe, spowodowały, jednak że spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są wykorzystywane przez biznes prowadzony w mikro- lub małej skali, mocno powiązany z osobą wspólnika (często pełniącego funkcję zarządu).
Dla takich firm śmierć wspólnika oznacza praktycznie koniec spółki i jej działalności – dlatego w takich przypadkach warto pomyśleć o rozwiązaniach prawnych, które uregulują sytuację spółki z o. o. na wypadek śmierci wspólnika.
zlikwidować spółkę z o. o. na wypadek śmierci
Śmierć wspólnika w spółce osobowej
Na koniec warto dodać, że zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku spółek osobowych. W tym przypadku zgodnie z art. 58 KSH śmierć wspólnika jest jedną z przesłanek rozwiązujących spółkę, rozpoczynających jej likwidację i prowadzącą do wykreślenia spółki z KRS. To zasada wynikająca z przepisów prawa, które jednak równocześnie stwarzają mechanizmy obronne przed rozwiązaniem spółki. Artykuł 64 KSH pozwala na to, by spółka jawna trwa nadal pomimo śmierci jej wspólnika, jeżeli wynika to z umowy spółki lub jeżeli pozostali wspólnicy tak postanowią. Artykuł 60 KSH zezwala natomiast na takie ukształtowanie umowy spółki, by w razie śmierci jednego ze wspólników, spółka istniała nadal z jego spadkobiercami, którzy wstąpią w miejsce zmarłego.
