Likwidacja spółki to proces, który ma docelowo doprowadzić do wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców KRS. Niektórzy mogą być jednak zainteresowani tym, żeby ten proces się nie powiódł. Chcą zablokować likwidację spółki. Taka sytuacja może mieć miejsce jeśli pozwałeś likwidowaną spółkę, jeśli chcesz pozwać ją w przyszłości lub jeśli spółka ma w stosunku do Ciebie zobowiązania (choćby z rękojmi). Pytanie zatem jest takie, czy możesz zablokować likwidację spółki w takiej sytuacji? Jak się zachować, gdy spółka się likwiduje, a Ty tego nie chcesz?
Spis treści:
Czy prawo zabrania likwidacji spółki w niektórych sytuacjach?
Prawo nie określa jakie warunki musi spełniać spółka, żeby mogła wejść w ten proces. Nie ma przepisu, który mówi o tym, że żeby zlikwidować spółkę nie mogą być prowadzone z udziałem spółki żadne postępowania sądowe.
Rozpoczęcie likwidacji w stosunku do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, czyli postawienie jej w stan likwidacji, zależy tylko i wyłącznie od wystąpienia jednej z podstaw określonych w art. 270 ksh. Najczęściej dzieje się to na podstawie uchwały wspólników o rozwiązaniu spółki, czyli tak naprawdę od swobodnej decyzji wspólników spółki, którzy postanowili dłużej nie prowadzić spółki.
Odpowiadając zatem na pytanie czy prawo zabrania likwidacji spółki w niektórych sytuacjach, odpowiedź brzmi nie. Jest to najczęściej swobodna decyzja wspólników, którzy postanawiają rozpocząć proces likwidacji. Co więcej, czasem wręcz przepisy prawa nakazują rozpocząć likwidację spółki (np. gdy doszło do ogłoszenia upadłości spółki).
Jak mogę się dowiedzieć o likwidacji spółki?
Podstawowym źródłem wiedzy o tym, że spółka rozpoczęła proces likwidacji jest zmiana jej nazwy. Spółka w likwidacji powinna posługiwać się swoją nazwą z dopiskiem „w likwidacji”. Informacja ta powinna zostać odnotowana także w rejestrze przedsiębiorców, więc ściągając odpis z KRS możemy to zobaczyć. Odpis KRS spółki można ściągnąć ze strony: https://ems.ms.gov.pl/.
Drugim źródłem wiedzy o rozpoczęciu likwidacji jest Monitor Sądowy i Gospodarczy, gdzie powinny pojawić się ogłoszenia o rozpoczęciu likwidacji spółki. Ogłoszenie takie publikowane jest przez likwidatorów spółki w MSiG i powinno zawierać wezwanie wierzycieli spółki do zgłaszania wierzytelności. Wszystkie ogłoszenia można sprawdzić przez Internet korzystając z wyszukiwarki MSiG: https://wyszukiwarka-msig.ms.gov.pl/. Warto także dodać, że od momentu publikacji ogłoszenia w MSiG rozpoczynają bieg terminy podczas których wierzyciele mogą zgłaszać swoje wierzytelności do spółki, a jeśli tego nie zrobią – wspólnicy mogą podzielić się majątkiem spółki i ostatecznie wykreślić spółkę. Moment pojawienia się ogłoszenia w MSiG to kluczowa data, zarówno dla osób które są zainteresowane wykreśleniem spółki jak i takich, które chcą ten proces zablokować.
Nie mając potrzeby interesowania się spółka można go łatwo przeoczyć. Na szczęście od niedawna mamy możliwość zapisania się na subskrypcję, dzięki której powinniśmy otrzymywać powiadomienia o zmianach w interesujących nas spółkach. Można to zrobić za pomocą Portalu Rejestrów Sadowych na stronie https://newsletter-krs.ms.gov.pl/. Trzeba mieć wyłącznie aktywne konto w tym systemie, które można założyć nieodpłatnie.
Ile trwa likwidacja spółki?
W przypadku spółek osobowych (np. spółki jawnej lub spółki komandytowej) spółkę można wykreślić właściwie w kilka tygodni, żeby nie powiedzieć z dnia na dzień. Pozwala na to procedura podjęcia uchwały o innym niż likwidacja zakończeniu działalności spółki. Tradycyjna likwidacja spółki osobowej trwa około 4-5 miesięcy.
Jeśli chodzi o spółki kapitałowe, w tym najbardziej popularną spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, proces ten trwa co najmniej 7-8 miesięcy.
Likwidację spółki kończy postanowienie sądu rejestrowego o wykreśleniu spółki z rejestru przedsiębiorców. Oznaczać to będzie utratę bytu prawnego przez spółkę. Mówiąc prościej, wykreślenie spółki oznacza że spółka ta przestała istnieć. Jest to swoista „śmierć” spółki.
Postępowanie likwidacyjne, a postępowanie sądowe?
Samo rozpoczęcie likwidacji tak naprawdę niewiele zmienia w funkcjonowaniu spółki, także jeśli chodzi o sytuację gdy została ona pozwana przed sądem. Jeśli spółka jest pozwana i weszła w stan likwidacji, sąd prowadzący postępowanie dalej będzie je prowadził na dotychczasowych warunkach. Jedyna różnica jest taka, że spółkę reprezentować będą nie członkowie zarządu, a likwidator. Tak naprawdę można tego nawet nie zauważyć.
Likwidatorzy mają jednak swoje obowiązku. Zgodnie z przepisami prawa powinni oni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czynności likwidacyjne). To katalog podstawowych czynności, po zakończeniu których spółkę można wykreślić i sąd nie powinien się temu sprzeciwiać.
Jak widać, nie ma tam wprost wskazanego, że spółka musi zakończyć wszystkie postępowania sądowe ze swoim udziałem. Tym bardziej nie ma tam obowiązki spłaty wszystkich swoich długów lub wypełnienia wszystkich swoich zobowiązań.
Takie zdane mają też sądy, które wielokrotnie prowadziły sprawy o wykreślenie spółki, która jest w trakcie postępowania sądowego i w tym zakresie opowiadały się za możliwością jej wykreślenia. Odwołać się można w tym zakresie do postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 31 stycznia 2017 roku wydanego w sprawie X Ga 765/16, w którym wskazano że:
„Nie stanowił przy tym przeszkody do uwzględnienie tego wniosku fakt, że nie zostały jeszcze zakończone postępowania sądowe toczące się z udziałem wnioskodawcy, a zatem pozostały jeszcze ewentualne niezaspokojone zobowiązania wykreślanego podmiotu. Nie budzi bowiem wątpliwości i znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że możliwe jest wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli nie ma ona majątku pozwalającego na wypełnienie w toku postępowania likwidacyjnego jej zobowiązań i zobowiązania te pozostaną niewypełnione (por. postanowienie SN z dnia 18.10.2006 r., II CSK 136/06; postanowienie SN z dnia 5.12.2003 r., IV CK 256/02). W uzasadnieniach cytowanych orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał, że „zakończenia postępowania likwidacyjnego nie wyłącza brak zaspokojenia wierzycieli spółki. Gdyby taki warunek traktować jako negatywną przesłankę wykreślenia spółki z rejestru, to w istocie oznaczałoby to utrzymywanie jej bytu, mimo całkowitej utraty zdolności uczestniczenia w działalności gospodarczej przy jednoczesnym braku jakichkolwiek perspektyw co do możliwości wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań. Jeżeli spółka nie pozostaje we władaniu jakichkolwiek składników majątkowych, to nie sposób w samym tylko jej istnieniu upatrywać możliwości zaspokojenia przez nią wierzycieli”
Zatem likwidacja spółki jest ukończona wówczas, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i okoliczność ta zostanie stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym.”
Wniosek z przywołanego fragmentu uzasadnienia jest następujący: póki spółka posiada majątek, nie może zostać skutecznie wykreślona. Jeśli jednak spółka majątku nie ma a postepowanie likwidacyjne zostało przeprowadzone, spółkę można (a nawet trzeba) wykreślić – choćby były prowadzone z jej udziałem postępowania sądowe.
Sytuacja ta bywa patologiczna, jednak bez zmian w przepisach trzeba ją zaakceptować. Szczególnie zjawisko to jest wykorzystywane przez deweloperów, którzy budują nieruchomości z którymi związana jest 5-letnia rękojmia, jednak po kilku miesiącach od sprzedaży ostatniego lokalu wykreślają spółkę z KRS. W ten sposób znika podmiot odpowiedzialny za wady nieruchomości, a nabywcy pozostają sami z problemem. Jeśli masz w tym zakresie problemy, zapraszamy do śledzenia naszego drugiego bloga o sporach z deweloperami: www.bezproblemow.pl.
Co zrobić, gdy spółka rozpoczęła likwidację?
Jeśli zamierzamy lub prowadzimy postępowanie sądowe przeciwko spółce, proces likwidacji może być to jednak wykorzystane na bardzo wiele sposób. Co zrobić, gdy dowiemy się o likwidacji spółki, a chcemy ten proces zablokować lub przyblokować?
Na samym początku trzeba sprawdzić na jakim etapie jest likwidacja spółki. Jeśli zbyt późno zauważymy, że spółka się likwiduje, nic nie będziemy w stanie zrobić. Jeśli jednak likwidacja jest w trakcie, możemy podjąć odpowiednie działania. Jest to często ostatni moment na takie właśnie działania, stąd zalecany jest tutaj pośpiech.
Po pierwsze należy poinformować sąd rejestrowy o przysługujących nam roszczeniach. W ten sposób Sąd nie będzie patrzył na proces likwidacji wyłącznie z perspektywy formalnej procedury, ale także powinien uwzględnić interes osoby zgłaszającej. Będzie miął on także do dyspozycji drugi punkt widzenia przy ocenie czy likwidator wypełnił swoje zobowiązania czy też nie. Szczególnie ma to znaczenie pod kątem obowiązku likwidatorów wskazanego w art. 285 kodeksu spółek handlowych, który stanowi o tym, że: sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego.
Z przepisu tego wynika zatem, że jeśli mamy do spółki roszczenia pieniężne, likwidator nie może ich pominąć, zbagatelizować (a przynajmniej nie powinien tego zrobić). Powinien on podjąć decyzję o ich zabezpieczeniu na depozycie sądowym. Sąd Najwyższy wskazał, że wierzytelność sporna to taka, która znajduje uzasadnienie, choćby częściowe, w faktach lub dokumentacji dłużnej spółki, co odróżnia ją od tak zwanych wierzytelności pozornych (oczywiście bezzasadnych). Ocena, czy wierzytelność jest sporna czy pozorna należy tylko do likwidatorów, którzy tej oceny dokonują na własne ryzyko w kontekście podjęcia decyzji, czy należy utworzyć depozyt. Jeśli nie utworzą depozytu, mogą narazić się na osobistą odpowiedzialność względem osoby, której interesy nie zostały w ten sposób zabezpieczone.
Po drugie fakt otwarcia likwidacji może zostać wykorzystany do zabezpieczenia roszczeń w trakcie postępowania sądowego. Fakt rozpoczęcia likwidacji przez spółkę, którą pozwaną musi dać do myślenia wszystkich osobom zaangażowanym w proces. Bez wątpienia można zbudować argumentację, że w związku z likwidacją potencjalne wykonanie wyroku będzie niemożliwe, stąd roszczenia objęte pozwem powinny zostać w jakiś sposób zabezpieczone. To zaś może być podstawą dla sądu do wydania postanowienia o zabezpieczeniu roszczeń. Czasem likwidacja spółki może służyć jako argument do wymuszenia na sądzie zakończenia postępowania sądowego, jeśli to możliwe.
Likwidację spółki można także wykorzystać na inne sposoby, w zależności od indywidualnej sytuacji. W każdym wypadku powinien być to jednak jasny sygnał, że należy zacząć działać.
Co stanie się z postępowaniem sądowym po wykreśleniu spółki z KRS?
Jeśli dojdzie do wykreślenia spółki w trakcie trwania postępowania sądowego sąd nie będzie miał innego wyjścia jak zawiesić postępowanie, a następnie je umorzyć. W efekcie nie zostanie wydany wyrok, nie będzie można pójść do komornika i egzekwować roszczeń. Zresztą – i tak nie byłoby po co tego robić, bo jak już wiesz – zakończenie likwidacji oznacza, że spółka nie ma majątku.
Sąd nie może prowadzić sprawy w stosunku do nieistniejącej spółki, a taki skutek ma decyzja o jej wykreśleniu. Tak przynajmniej będzie wyglądała sytuacja w przypadku wykreślenia spółki z o.o. lub innej spółki kapitałowej, która nie posiada następcy prawnego. Jeśli chodzi o spółki osobowe, można podjąć próbę dokonania tzw. przekształceń podmiotowych, próbując uratować prowadzone postępowanie, ale to nie jest główny temat tego wpisu.
Podsumowanie: likwidacja spółki, a postępowanie sądowe z jej udziałem
Likwidacja spółki znacznie utrudnia sytuację wierzycieli spółki, jednak nie oznacza końca możliwości dochodzenia roszczeń. Można w tym zakresie próbować pociągnięcia do odpowiedzialności członków zarządu lub likwidatorów i od nich wyegzekwować roszczenie, które przysługiwało od spółki.
